audio with realistic timbre
 

Een EL84 balansversterker met Lafayette transformatoren (1)

Ga direct naar pagina 1 2 3 4

Radiobeurs..
Een tijdje geleden kwam ik op een radiobeurs een kennis tegen die een oude Lafayette LA224B te koop aanbood. De versterker zelf deed het niet meer, de transformatore waren echter nog in technisch goede staat. Aangezien een EL84 bij mij bekend staat als goede audio-buis, heb ik het versterkertje overgenomen om de transformatoren nieuw leven in te blazen in een EL84 balans-ontwerp.

Het idee.
Het leek me leuk om met de transformatoren en daarnaast alleen nieuwe, goed verkrijgbare buizen/componenten een ander balansontwerp toe te passen waarbij eenvoud troef is: Geen extra's in de vorm van smoorspoelen, geregelde voedingen, toonregelingen etc. Gewoon aan de slag met het "ijzer" dat voorhanden is. De versterkerschakeling is daarom ook simpel gehouden: een parafase-draaier die de in triode geschakelde EL84's aanstuurd. Iets "nieuws" bedenken is een illusie: alles is al bedacht en ik schaam me er dan ook niet voor deze schakeling (weer) te gebruiken, temeer omdat deze ook nog eens goed klinkt!

Componentkeuze.
Goed verkrijgbare componenten, dat was het idee. Een keer niet de "NOS"-buizen, hoewel niemand je natuurlijk tegenhoudt... JJ heeft een aardig breed programma wat buizen betreft, waaronder ook de EL84 voor een zeer schappelijke prijs. Ook de driver/fasedraaier heb ik van JJ, de ECC99; dit is een dubbeltriode die speciaal als driver voor moeilijker aan te sturen eindbuizen is ontwikkeld. Met een versterking van 22 kom je prima uit vanaf lijn-nivau: Plm. 1 Volt RMS in voor maximaal vermogen (potmeter tussen kwart-voor-12 en -over-12). De gelijkrichter (GZ34) en condensatoren zijn ook van JJ, deze klinken goed, totaal geen scherpte. Aangezien ik tóch bij AE was, waar je de JJ's kunt halen, heb ik gekozen voor Auricap als koppelcondensatoren: alles vanaf één adres: AE te Schagen! Hoe makkelijk....

Ontwerp.
Zomaar een schema bedenken/kopiëren is makkelijk... het goed klinkend krijgen is een ander verhaal! De ECC99 is een driver met mooie specificaties, Ri van 2K3 bij een steiheid van 9.5mA/V en een behoorlijke stroom: 18 mA!! Lijkt heel erg op de "oude" 5687.. Belast met een anodeweerstand van 10 KiloOhm en een ruststroom van bijna 11 mA klinkt deze buis op z'n best! Zet 'm vooral NIET lager in de stroom, ik heb schakelingen gezien met "slechts" 4 mA ruststroom.. Geloof me, ik heb het beluisterd en dat klinkt letterlijk "dun"!! Meten doet het overigens wél goed... (geef de oren óók eens de kans!) Vergeleken met 4 mA lijkt het of de buis op ruim 10 mA een bloedtransfusie heeft gehad...
De EL84's staan in triode geschakeld, hebben een gezamelijke kathodeweerstand en zijn ingesteld op bijna 21 mA per buis. De gezamelijke kathodeweerstand klinkt écht beter dan elke buis zijn eigen kathodeweerstand (oud nieuws, in elk antiek "ontwerp je verterker"-boekje kun je dit lezen), ook al kunnen ze bij een "onbalans" elkaar "scheef" trekken.. De matched quad van JJ stelt zich overigens voorbeeldig in! Penthode schakelen zou ik alléén doen als je het vermogen ècht nodig hebt: in triode klinkt het allemaal zoveel beter...
De voeding bestaat uit een GZ34 gelijkrichter die zorgt dat de hoogspanning mooi langzaam opkomt (bijna 25 seconden!). De afvlakking is gerealiseerd met een aantal pi-filters bestaande uit weerstand en condensator. Ik heb wat lopen vogelen met Duncan's PSU-designer, en ook in de praktijk zorgen deze waardes (weer) voor een mooi stille versterker. Ik heb bewust wat vermogen ingeleverd (lagere hoogspanning, nadeel van géén smoorpoelen gebruiken) om de versterker mooi stil te krijgen..

Hier is het schema van de voeding en de versterker zelf...
De datasheets van de JJ-buizen kun je hier vinden.

Lees verder...

_______________