Non-polar condensatoren BlackGate in Super E-cap configuratie

De voeding van een versterker wordt vaak onderschat. Hiermee bedoel ik dat de voeding vèèl belangijker is voor de uiteindelijke muziekweergave dan vaak wordt aangenomen... Helaas..

Wat is er nu mooier dan papier-in-olie condensatoren in de voeding, zul je denken...
Ik denk dat deze vraag beter anders gesteld kan worden: Waarom zijn papier-in-olie condensatoren zo gewild? Dit komt, m.i., voort uit de onvrede over de "moderne electrolyt". Al gauw klinken deze elco's scherp en vervelend wanneer ze in een versterker worden ingezet. De papier-in-olie geeft hiermee vergeleken een echt "romantisch, warm geluid"... En bijna iedereen associeert een buizenversterker met romantisch, warm geluid... toch? We praten dus eigenlijk over een bewuste keuze op voorhand over het gewenste uiteindelijke klankkarakter van de versterker.

De papier-in-olie condensator.
Wat zijn de voordelen? Wel, de levensduur is lang, heel lang zelfs. Denk maar eens aan sommige "oude buizenradio's" die na jaren en jaren nog gewoon spelen zonder dikke brom.. 10 tegen 1 dat er dan olies in de voeding zitten! Ze geven dus meestal die typerende "warme sound" aan de versterker. Dit komt, mijns inziens, omdat ze relatief traag zijn... Ze ontkoppelen meestal tot ver in de honderden kilohertzen, sommigen zelfs nog hoger - niets mis mee dus! Daar zit 'm de "traagheid" in ieder geval niet in. Ik wijt deze traagheid meer aan de gebruikte materialen, hier met name de olie bedoelend. Ik weet niet of je wel eens een olie-condensator hebt opengemaakt? Ik wel, en geloof me, dat is een smerig goedje wat er in zit. De oudere types hebben zelfs min of meer giftige olie "aan boord" en moeten, als je ze dan weg wilt gooien, eigenlijk bij het chemisch afval! Mocht je er dus een tegenkomen die lekt, en dat doen ze jammer genoeg nog wel eens, pas dan op! De nieuwere types, zoals bij bijv. Angela.com verkrijgbaar, bevatten uiteraard geen giftige/milieu-onvriendelijke olie meer. Hoe dan ook, deze olie is een "stroperige substantie" waar 'm volgens mij letterlijk de "traagheid" in zit... Een manier om deze "traagheid" te verminderen, is om de waardes van de papier-in-olies zo laag mogelijk te houden, net over de "bromvrij" grens dus. Deze "traagheid" valt je overigens pas op nadat je een condensator hebt gehoord die niet de scherpte heeft van een standaard electrolyt maar wèl de snelheid! Begrijp me niet verkeerd: Een papier-in-olie is en blijft een fantastisch goede condensator, er zijn echter betere verkrijgbaar....

BlackGate WKZ.
Hiervan is de BlackGate WKZ een goed voorbeeld. Deze condensatoren worden van een speciaal composiet (koolstof e.d.) gemaakt en zijn door bitumen omplakt in hun behuizing gezet. Een behoorlijk prijzige condensator maar wel aanmerkelijk beter dan alle andere verkrijgbare electrolyten, zelfs beter dan de "oude vertrouwde papier-in-olie"!! De levensduur van de BlackGate WKZ zou ook aanmerkelijk langer zijn dan die van standaard electrolyten dus dat is dan een kleine pleister op de gapende wond in de knip... Het mooie van een WKZ in de voeding is dat de voeding ècht brandschoon wordt, zeker als je de voeding met papier-in-olies al stil had; je gaat immers van relatief lage waardes (meestal 4, 8 of 12) in microFarads naar minimaal 47 microFarad... Waar je bij papier-in-olie op de "rand" gaat zitten van "net bromvrij" om juist de snelheid erin te houden, gebruik je een WKZ dan koppel je behoorlijk wat microFarads aan snelheid! Een nadeel kan zitten in de werkspanning: 500 Volt (DC) nominaal, 550 Volt kortstondig (surge, tijdens in bedrijf stellen). Om deze werkspanningen lacht de papier-in-olie; deze kun je probleemloos krijgen voor 1000 Volt en hoger! Sterker nog, voor de èchte hoogspanningen worden (bijna) alleen maar papier-in-olie's gebruikt... Helemaal zonder deze jongens zullen we dan ook niet kunnen. Mijn ideale voeding voor in de eindversterker (driver èn eindbuis apart) bestaat uit een zg. dubbel pi-filter: 2mF papier-in-olie - 10Henry smoorspoel - 47mF WKZ - 10 Henry smoorspoel - 47mF WKZ. De olie zit daar als eerste om de gelijkrichtbuis te ontzien en om een choke-input karakter te omzeilen (klinkt tè suf in mijn oren). Op deze manier krijg je probleemloos een buis stil die op 200 milliAmpère rustroom staat ingesteld!

BlackGate type NH, N & Nx.
Wat nu als de firma die zelf de WKZ produceert beweert dan het nog beter kan? Dan hebben ze dus in ieder geval mijn nieuwsgierigheid gewekt... De types NH, N & Nx zijn allen capaciteiten met gèèn polariteit: non-polars. Dus niet te verwarren met bi-polair! Deze condensatoren hebben echter wel een aanduiding om ze hetzelfde te kunnen monteren, zeg maar een "nep-min". De type aanduiding is voor NH een werkvoltage tot 350 Volt DC, waar de lagere werkvoltages voor type N is, waarvan de Nx een verbeterde versie is... Dit zijn relatief (fysiek) kleine condensatoren, ook in waardes (tot 1mF!). De type NH is kwalitatief een goede condensator voor in de voeding, de WKZ is echter net even beter. Dit geldt ook voor de types N & Nx wanneer toegepast als bijv. kathode-ontkoppeling: goed, maar niet beter dan bijv. de BlackGate FK of Elna Cerafine. Hoe kan dat dan beter? Daar komt dus de super E-cap om de hoek kijken: Zet 2 van deze types NH, Nx of N parallel aan elkaar, in omgekeerde richting (dus de "nep-min" aan de plus en andersom, zie onderstaande foto) en je hebt de super E-cap. Bij BlackGate stelt met nu dat (simpel gezegd) deze twee "elkaars resonantie als gevolg van inductiviteit opheffen en de equivalente serie weerstand (ESR) nagenoeg nul is". Hiermee vegen ze in èèn klap alle nadelen van een condensator in het algemeen van tafel! Echter, èèn nadeel dat blijft is de (relatief) lage werkspanning van max. 350 Volt, wat dus de inzet beperkt. In mijn geval tot de voorversterker en op de kathodes van de buizen in de eindversterker.

Is de super E-cap ècht beter?
Daar kan ik kort over zijn: Ja! Deze super E-cap overtreft mijn stoutste verwachtingen! Hij klinkt als "de beste condensator": gèèn condensator! Dit geeft een openheid en snelheid die ik nog niet eerder heb gehoord in een versterker, mèt behoud van klankkleur. Dit blijft zo, ongeacht waar je de super E-cap inzet danwel hoeveel keer achter elkaar... Een groot deel van de kwaliteit van de voorversterker "Mystique" schuilt 'm in het toepassen van deze BlackGate NH's en Nx'en in de voeding èn op de kathode. Ook op het printje van de Nono-Dac is-ie toegepast: ik gebruik daar dus nu een "koppel-condensator" van 2 x 4.7mF parallel!! en dat zonder enige scherpte en/of korreligheid... Let wel op! De inspeeltijd van deze condensatoren is tamelijk lang. Als de spanning er net op gaat is er een vleugje van de uiteindelijke kwaliteit te horen, dit gaat echter snel verloren... Eerst valt de laagweergave bijna weg en als dat eindelijk weer terug is, gaat het midden en midhoog in kwaliteit achteruit... Het duurt enige weken spelen (paar uur per dag) voordat de uiteindelijke hoge weergavekwaliteit van de super E-cap opduikt. Na deze (tamelijk lange) periode gaat de kwaliteit er alleen nog maar op vooruit. Wees dus gewaarschuwd: Niet meteen be-/veroordelen, geduld wordt uiteindelijk in ruime mate beloond!!
In de voeding verschilt de prijs (helaas) niet zo veel van de WKZ, je hebt immers 4 NH's nodig om effectief 2 capaciteiten te creëren.. Op de kathodes is de uitgave te overzien, de spanningen boven de 50 Volt buiten beschouwing latend...

ps. Oh ja, dit speelt dus ook (veel) beter dan de "omgebouwde Elna's"..... , ergo, laat het plastic e.d. maar gewoon zitten!     zucht

02-06-2003

Kan een super E-cap teveel ingezet worden?
Over het algemeen geldt dat je een bepaald component niet herhaaldelijk moet inzetten om te voorkomen dat je de specifieke klank van dat component laat "overheersen". Is dat nu ook het geval bij de super E-cap? Ik gebruik nu zelf deze condensatorschakeling in de "Nono-Dac", de voorversterker ("Mystique") en recentelijk op de kathodes van de driver én de eindbuis in de eindversterker. Dit gaat keer op keer gepaard met een behoorlijke winst in neutraliteit, stilte en snelheid zónder aantasting van de klankkleur! Ik denk dat deze super E-cap dusdanig neutraal klinkt dat het vergelijk met het gebruik van géén condensator ècht opgaat en dat juist daarom deze schakeling herhaaldelijk toegepast kan worden.... Wat ook opmerkelijk en héél waardevol is (althans in mijn oren), is dat door toepassing van de super E-cap de schakelingen ook letterlijk stiller worden! Dus niet alleen "het zwart" wordt "zwarter", maar de (eventuele) restbrom wordt ook minder. Dit komt natuurlijk ook voort uit het gebruik van het dubbele aantal microFahrads dan voorheen, maar toch!

_______________