Een EL84 balansversterker met Lafayette transformatoren (1)
Radiobeurs..
Een tijdje geleden kwam ik op een radiobeurs een kennis tegen die een oude Lafayette
LA224B te koop aanbood. De 
versterker
zelf deed het niet meer, de transformatore waren echter nog in technisch goede
staat. Aangezien een EL84 bij mij bekend staat als goede audio-buis, heb ik
het versterkertje overgenomen om de transformatoren nieuw leven in te blazen
in een EL84 balans-ontwerp.
Het idee.
Het leek me leuk om met de transformatoren en daarnaast alleen nieuwe, goed
verkrijgbare buizen/componenten een ander balansontwerp toe te passen waarbij
eenvoud troef is: Geen extra's in de vorm van smoorspoelen, geregelde voedingen,
toonregelingen etc. Gewoon aan de slag met het "ijzer" dat voorhanden
is. De versterkerschakeling is daarom ook simpel gehouden: een parafase-draaier
die de in triode geschakelde EL84's aanstuurd. Iets "nieuws" bedenken
is een illusie: alles is al bedacht en ik schaam me er dan ook niet voor deze
schakeling (weer) te gebruiken, temeer omdat deze ook nog eens goed klinkt!
Componentkeuze.
Goed
verkrijgbare componenten, dat was het idee. Een keer niet de "NOS"-buizen,
hoewel niemand je natuurlijk tegenhoudt... JJ heeft een aardig breed programma
wat buizen betreft, waaronder ook de EL84 voor een zeer schappelijke prijs.
Ook de driver/fasedraaier heb ik van JJ, de ECC99; dit is een dubbeltriode die
speciaal als driver voor moeilijker aan te sturen eindbuizen is ontwikkeld.
Met een versterking van 22 kom je prima uit vanaf lijn-nivau: Plm. 1 Volt RMS
in voor maximaal vermogen (potmeter tussen kwart-voor-12 en -over-12). De gelijkrichter
(GZ34) en condensatoren zijn ook van JJ, deze klinken goed, totaal geen scherpte.
Aangezien ik tóch bij AE was, waar je de JJ's kunt halen, heb ik gekozen
voor Auricap als koppelcondensatoren: alles vanaf één adres: AE
te Schagen! Hoe makkelijk....
Ontwerp.
Zomaar een schema bedenken/kopiëren is makkelijk... het goed klinkend krijgen
is een ander verhaal! De ECC99 is een driver met mooie specificaties, Ri van
2K3 bij een steiheid van 9.5mA/V en een behoorlijke stroom: 18 mA!! Lijkt heel
erg op de "oude" 5687.. Belast met een anodeweerstand van 10 KiloOhm
en een ruststroom van bijna 11 mA klinkt deze buis op z'n best! Zet 'm vooral
NIET lager in de stroom, ik heb schakelingen gezien met "slechts"
4 mA ruststroom.. Geloof me, ik heb het beluisterd en dat klinkt letterlijk
"dun"!! Meten doet het overigens wél goed... (geef de oren
óók eens de kans!) Vergeleken met 4 mA lijkt het of de buis op
ruim 10 mA een bloedtransfusie heeft gehad...
De EL84's staan in triode geschakeld, hebben een gezamelijke kathodeweerstand
en zijn ingesteld op bijna 21 mA per buis. De gezamelijke kathodeweerstand klinkt
écht beter dan elke buis zijn eigen kathodeweerstand (oud nieuws, in
elk antiek "ontwerp je verterker"-boekje kun je dit lezen), ook al
kunnen ze bij een "onbalans" elkaar "scheef" trekken.. De
matched quad van JJ stelt zich overigens voorbeeldig in! Penthode schakelen
zou ik alléén doen als je het vermogen ècht nodig hebt:
in triode klinkt het allemaal zoveel beter...
De voeding bestaat uit een GZ34 gelijkrichter die zorgt dat de hoogspanning
mooi langzaam opkomt (bijna 25 seconden!). De afvlakking is gerealiseerd met
een aantal pi-filters bestaande uit weerstand en condensator. Ik heb wat lopen
vogelen met Duncan's PSU-designer, en ook in de praktijk zorgen deze waardes
(weer) voor een mooi stille versterker. Ik heb bewust wat vermogen ingeleverd
(lagere hoogspanning, nadeel van géén smoorpoelen gebruiken) om
de versterker mooi stil te krijgen..
Hier is het schema van de voeding
en de versterker
zelf...
De datasheets van de JJ-buizen kun je
hier vinden.
_______________